Fransızcadan dilimize geçen “redaksiyon” kelimesi, “yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma getirme”[1] anlamına gelmektedir. Kaleme alınmış bu metin bir telif eser, tez, bildiri veya makale olabileceği gibi, bir derleme eser veya bir çeviri çalışması da olabilir. Hangi türde yazılmış olursa olsun, her metinde uyulması gereken kurallar ve dikkat edilmesi gereken hususlar söz konusudur. İşte redaksiyon; yazar veya çevirmen tarafından hazırlanmış metnin, yayımlanmadan önce uzman başka bir göz tarafından okunup gerekli düzeltmelerin yapılması işlemidir. Bu işlemi gerçekleştiren kişiye ise “redaktör” denir.
Peki redaksiyon işleminde yapılması gereken “düzeltmeler” hangileridir? Öncelikle metinde hem “yazım ve noktalama işaretleri”ne dair yanlışlıklar düzeltilir hem de cümle düşüklükleri ve anlatım bozuklukları giderilir. Bu bağlamda temelde TDK’nin Yazım Kılavuzu’nda[2] belirtilen yazım kuralları ile TDK’ye ait sözlükler[3] esas alınmaktadır. İkinci olarak metinde “lafız bütünlüğü” sağlanır. Bu bağlamda metinde geçen “kavram ve kelimeler” -farklı bir durum söz konusu değilse- hep aynı şekilde yazılır, “atıflar” aynı usulle yapılır ve “kısaltmalar” hep aynı şekilde gösterilir. Burada esas alınan usul; metnin türüne ve yazarın/çevirmenin tercihine göre belirlenir. Üçüncü olarak “metnin akıcılığı” sağlanır. Bu çerçevede bazen cümle yapısı değiştirilir, bazen daha uygun bir kelime kullanılır, bazen de paragraf yapısına müdahale edilir.
Şayet redakte edilecek metin bir çeviriyse, uygulanacak işlem “çeviri redaksiyonu” olarak adlandırılır ve çeviri redaksiyonunda dördüncü olarak, metnin “kaynak dille uyumu” sağlanır. Bu bağlamda tespit edilen “çeviri yanlışları” düzeltilir ve kaynak dildeki kelimelerin hedef dildeki “en uygun” karşılıklarının kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilir. Çeviri redaksiyonu farklı bir uzmanlık konusu olup çeviri redaktörünün her iki dile de hâkim olması bu açıdan önem arz etmektedir.
Metin edebi bir eser, sözlük, ansiklopedi veya akademik çalışma olabilir. Bu sebeple redaksiyon işlemi sırasında kontrol edilip düzeltilecek yerler metnin türüne göre farklılık gösterecektir. Bu türlerden birisi de akademik çalışmalardır. “Akademik redaksiyon”a dair detaylı bilgi için lütfen buraya tıklayın.
Ülkemizde editörlük ve redaksiyon hizmetlerinin birbirinden kesin hatlarla ayrıldığını söylemek güçtür. Bu konuda bir kavram karmaşasının olduğu görülmektedir. Kurumumuz, sunulan hizmetlerin daha iyi anlaşılması ve hizmet alan yazarların aldıkları hizmeti daha iyi kavrayabilmeleri adına “redaksiyon” ve “kapsamlı editörlük” işlemlerini eş değer hizmetler olarak tanımlanmıştır.
[1] TDK, Türk Dil Kurumu, “Türk Dil Kurumu Sözlükleri (Güncel Türkçe Sözlük)”, “Redaksiyon”, Erişim 7 Mayıs 2022. https://sozluk.gov.tr/
[2] TDK, Türk Dil Kurumu, “Yazım Kılavuzu”, Erişim 8 Mayıs 2022. https://www.tdk.gov.tr/tdk/kurumsal/yazim-kilavuzu/
[3] TDK, Türk Dil Kurumu, “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”, Erişim 8 Mayıs 2022. https://sozluk.gov.tr/
